Katholiek
“Wie is er van de jongeren lid van de katholieke kerk?” Daarmee opende Hans van Hoof zijn lezing. Daarna werd dezelfde vraag aan de ouders gesteld. Toen gingen er meer handen omhoog. Van Hoof vervolgde met de bespreking van de vraag: “Wat betekent het woordje katholiek?”
“Als je het woordje ‘katholiek’ uit het Grieks letterlijk vertaalt naar het Nederlands, dan betekent dat ‘algemeen’ of ‘universeel’. Een vroege kerkvader heeft er in mijn ogen een mooiere betekenis aan gegeven. Zijn naam is Ignatius van Antiochië. In de eerste eeuw schreef deze kerkvader, een bisschop, een brief aan de inwoners van Smyrna. In die brief heeft hij voor de eerste keer het woord ‘katholiek’ gebruikt. Hij schreef dat waar Christus in het middelpunt staat, daar kunnen we spreken over de katholieke kerk. Dit is wat ook in artikel 27 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis staat en komt ook terug in de geloofsbelijdenis van Nicea. Daar staat nadrukkelijk in het latijn: Unam sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam, in één -en niet een- heilige katholieke en apostolische kerk. Dat rijmt volledig met datgene wat in artikel 27 van de NGB staat”.
Zestiende eeuw
Van Hoof vervolgde zijn lezing met het vragen hoe katholiek de kerk in de zestiende eeuw was, in de tijd van Luther. “Stond Christus toen echt in het midden van de kerk? Integendeel. In de periode dat Luther zijn zoektocht begon en antwoorden probeerde te vinden op de vraag hoe hij zalig kon worden, werd hij geconfronteerd met een complete duisternis in de Rooms-Katholieke Kerk. Op dat moment maakte Luther deel uit van deze kerk als monnik”.
Aflaten
“Wat was er in deze kerk aan de hand? Om te beginnen: de aflaten. Met een aflaat kon je uiteindelijk de boetedoening, die je voor je zonden moest doen, afkopen. Als je naar de biecht ging en je zonden beleden had, kreeg je een penitentie, een boetedoening, maar die kon je dus afkopen met een aflaat. Die aflaat kon je verdienen door een aantal goede dingen te doen. De aflaat staat dus in de plaats van de boetedoening die je voor je zonden moest doen, zodat je zonden vergeven werden”.
Uitbuiting
“Er was een grote mate van uitbuiting in de Rooms-Katholieke Kerk in die tijd. De rijken binnen de kerk, maar ook de kerk zelf, verrijkten zich over de ruggen van de armen. Dat was één van de belangrijkste dingen die Luther in zijn 95 stellingen aan de kaak stelde. De plannen waren er om een grote, pompeuze kerk te bouwen in Rome. Daar kon je aflaten voor kopen, daartegen waren met name de 95 stellingen van Luther gericht, dus tegen deze manier van zelfverrijking”.
Olifant
“Er waren nog meer zaken die wij eigenlijk niet kunnen begrijpen, dat het zich voor gedaan heeft in de kerk van toen. Ik zal je een voorbeeld geven. Giovanni De’ Medici, een telg uit een zeer gefortuneerde familie in Italië, werd door toedoen van zijn eigen familie paus. Hij werd niet gekozen, bijvoorbeeld omdat hij zo’n geestelijk hoog niveau had, nee, het pausschap werd gekocht door familie De’ Medici. Want de kerk in die tijd was niet alleen maar een godsdienstige organisatie, het betekende ook macht in de hele wereld, de economie. Vandaar dat De’ Medici’s uiteindelijk ook één van hun familieleden op de stoel in het Vaticaan wilden hebben. Deze stoel werd gekocht en Giovanni werd paus. Hij koos de naam Leo X.
Wat deed deze paus? Hij had in Vaticaanstad een dierentuin met wilde dieren. Hij wandelde daar de hele dag doorheen. Omdat koning Emmanuel van Portugal wist dat deze man zo gecharmeerd was van wilde dieren, heeft hij hem een heel apart cadeau gedaan toen hij aantrad als paus. Hij heeft Paus Leo X namelijk een witte olifant gegeven, met de naam Hanno. Daar was deze paus zo ontzettend blij en vereerd mee, dat hij andere wereldleiders uitnodigde om naar zijn witte olifant te komen kijken. Toen de olifant ziek werd, zijn er kosten nog moeite gespaard om hem in leven te houden. Onder zijn bewind en zijn verantwoordelijkheid heeft paus Leo X Luther in de ban gedaan en hem de toegang tot de Rooms Katholieke Kerk ontzegd. Het was een man die helemaal wars was van leiding geven aan een kerkelijke organisatie, en zich eigenlijk alleen maar bezig hield met zijn hobby: de wilde dieren”.
Gesloten Bijbel
“Het belangrijkste gemis wat in de tijd van Luther in de kerk gevonden werd, was dat de Bijbel gesloten bleef. Niet zozeer onder de geestelijkheid, maar wel bij het kerkvolk. Kun je het voorstellen dat komende zondag een dominee in de gemeente komt die met de rug naar je toe komt staan, een boek voor zich heeft, een aantal gebeden prevelt, niet eens in de landstaal, maar in het Latijn, en dat je daar dan de hele dienst naar kijkt? Op één moment tijdens de dienst draait de voorganger zich om, leest een klein gedeelte uit Gods Woord, doet daar een korte meditatie over, draait zich dan weer om en gaat dan verder met de rituelen van de eucharistieviering. Kun je jezelf voorstellen hoe weinig van Gods Woord uiteindelijk naar de kerkmensen kwam? Dat was een doorn in het oog van de zoekende Luther. Hij was monnik en door het bestuderen van Gods Woord was hij tot een grote ontdekking gekomen. Hij besefte dat dit voor de kerk en voor de gelovige mensen in de kerk het grootste gemis wat ze hadden: een gesloten Bijbel”.
Rechtvaardiging
“Luther worstelde met de vraag hoe hij zalig kon worden. Dat is een hele zoektocht geweest om daarop uiteindelijk een antwoord te vinden. Dat antwoord vond hij niet in zelfkastijding. Nee, dat antwoord heeft hij gevonden door het lezen van Gods Woord en dan met name de Romeinenbrief. Hij kwam tot de ontdekking dat de goddeloze gerechtvaardigd wordt door het geloof in de Heere Jezus Christus”.
Dwalen
“Luther ontdekte dat de kerk als instituut kan dwalen. Hij had in Gods Woord ontdekt waar het echt om ging, en hij zag de dwalingen in de Rooms-Katholieke Kerk. Volgens Luther gaat het heel erg nadrukkelijk om het geloof in de Heere Jezus Christus, niet om de rituelen, de tradities, nee, alleen het geloof in de Heere Jezus Christus. En eigenlijk mag ik wel zeggen dat Luther herontdekte wat het katholieke is, namelijk dat daar waar Christus in het midden staat, daar is de katholieke kerk. Luther kon er niet van zwijgen. Daarom spijkerde hij de 95 stellingen aan de slotpoort. Hij moest dat bekend maken: zonden kunnen niet vergeven worden door het betalen van geld. Zonden worden vergeven door het hebben van berouw en het verlossende werk van de Heere Jezus, het geloof in Hem. Toen hij voor de Rijksdag in Worms moest verschijnen, heeft hij de gedenkwaardige woorden uitgesproken: ‘Mijn geweten zit gevangen in Gods Woord’, hij was er helemaal door verweven en kon niets anders, en dat zei hij dan ook: ‘Ik sta hier, ik kan niet anders’. Terwijl hij wist wat hem daarmee zou overkomen. Hij kon niet om die ontdekking heen die hij gedaan had door het lezen van Gods Woord”.
Hedendaagse lessen
“Wat kun je hier van leren?”, is de vraag die Hans van Hoof aan de jongeren stelde. “Onderschat het belang van Bijbellezen en Bijbelstudie niet. Neem je Bijbeltje ter hand. Houd je stille tijd, geef het beste deel van de dag aan de Heere. Probeer het op een moment te doen waarop je fris bent. Probeer je Bijbel iedere dag open te laten te gaan, lees een kort gedeelte en denk er over na. Doe het ook met je ouders, doe bijvoorbeeld tijdens het Bijbellezen aan tafel eens een korte Bijbelstudie. Probeer op die manier Gods Woord, samen met je broers, zussen, ouders, aandacht te geven. Onderschat ook het belang van Bijbels onderwijs niet, de catechisatielessen. Ik hoop dat je door het lezen van Gods Woord datzelfde gaat ontdekken wat Luther heeft ontdekt, namelijk dat er maar één manier is waarop je zalig kunt worden, namelijk door te geloven in de Heere Jezus Christus. Als je die wijsheid mag kennen, dat door de werking van de Heilige Geest de genade in je hart uitgestort is, dan mag je het goede voorbeeld van Luther gaan volgen. Luther kon niet zwijgen. Ik hoop dat jij dan ook niet meer kunt zwijgen en een verkondiger wordt van de blijde boodschap, het Evangelie”.
Luister hier naar de hele lezing van Hans van Hoof.
Foto: Stichting IRS.
Neem contact op met Stichting IRS voor een themalezing over de Reformatie, de huidige situatie in de Rooms-Katholieke Kerk of één van de evangelisatieprojecten.
